Περισσότεροι από 3000 άνθρωποι έχασαν την ζωή τους μαχόμενοι για την ελευθερία, εκατοντάδες είναι οι αγνοούμενοι μέχρι σήμερα, 36% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας βρέθηκε και παραμένει στα χέρια των Τούρκων, 200.000 Ελληνοκύπριοι εκτοπίστηκαν και έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα χάνοντας τα σπίτια και τις περιουσίες τους, χάθηκε το 73% των τουριστικών επενδύσεων, το 70% της τουριστικής βιομηχανίας, το 65% της καλλιεργήσιμης γης, καταστράφηκαν 211 σχολεία… 20 Ιουλίου 1974, η αποφράδα μέρα, η μέρα που άλλαξε τη ζωή όλων των κατοίκων του νησιού και έντυσε κάθε σπίτι στα μαύρα. Για να κατανοήσουμε το μέγεθος του προσφυγικού στην Κύπρο αρκεί να πούμε ότι ο αριθμός των προσφύγων Ελληνοκυπρίων αναλογεί συγκριτικά με την προσφυγοποίηση 84 εκατ. Αμερικανών, 22 εκατ. Βρετανών, 98 εκατ. Ρώσων, 20,8 εκατ. Γάλλων, 24,8 εκατ. Γερμανών, 14 εκατ. Τούρκων.
Σήμερα συμπληρώνονται 48 χρόνια από το τραγικό καλοκαίρι του 1974, που έχει καταγραφεί στη σύγχρονη κυπριακή Ιστορία, ως η πιο μελανή σελίδα. Το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε ως καταληκτική τραγική συνέπεια, μαυροφόρεσαν τον τόπο μας και προκάλεσαν στο λαό μας μια πρωτόγνωρη τραγωδία, που όμοιά της δεν υπήρξε ποτέ στην ιστορία της Κύπρου.
Πως φτάσαμε στο διπλό έγκλημα του 1974
Το 1960 η Κύπρος ανακυρήχθηκε ανεξάρτητο κράτος με πρώτο Πρόεδρο τον Αρχιεπίσκπο Μακάριο.
Τα πρώτα δεκατέσσερα χρόνια της κυπριακής ανεξαρτησίας, παρόλο που ήταν χρόνια μεγάλης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, στάθηκαν για τον τόπο χρόνια πολυτάραχα και αιματοβαμμένα.
Οι εχθροί της Κύπρου συνωμοτούσαν συνεχώς για την επιβολή διχοτομικών, αντεθνικών λύσεων στο κυπριακό πρόβλημα. Η δράση παράνομων ομάδων και οργανώσεων ενάντια στην εκλεγμένη ηγεσία του τόπου, όπως ήταν το Εθνικό Μέτωπο και αργότερα η ΕΟΚΑ Β΄, αλλά και οι δικοινοτικές συγκρούσεις που άρχισαν από το 1963, δημιούργησαν στο νησί μια εκρηκτική κατάσταση, που ενείχε τα σπέρματα μιας επερχόμενης τραγωδίας.
Το προδοτικό πραξικόπημα που οδήγησε στην εισβολή
Αποκορύφωμα της συνωμοσίας που ξένα κέντρα αποφάσεων μεθόδευαν σε βάρος της Κύπρου, υπήρξε το δίδυμο έγκλημα του 1974: Το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β΄, που έγινε στις 15 Ιουλίου 1974 και η βάρβαρη τουρκική εισβολή που ακολούθησε, στις 20 Ιουλίου και στις 14 Αυγούστου.
Με την εκδήλωση του πραξικοπήματος το πρωινό της Δευτέρας, 15ης Ιουλίου τα τανκς της προδοσίας κατευθύνθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο, με στόχο την ανατροπή και τη δολοφονία του εκλεγμένου ηγέτη της Κυπριακής Δημοκρατίας Μακαρίου. Ταυτόχρονα, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν ενάντια στην Αρχιεπισκοπή, κατέλαβαν το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και διέδιδαν ψευδώς ότι «ο Μακάριος ήταν ήδη νεκρός».
Ενάντια στις δυνάμεις του πραξικοπήματος που όπως αποδείχτηκε, στόχευαν στην κατάλυση της δημοκρατίας και τη διχοτόμηση της Κύπρου, στράφηκαν αμέσως όλες οι νόμιμες δυνάμεις του κράτους, όπως επίσης και μεγάλος αριθμός δημοκρατικών πολιτών που έσπευσαν αυθόρμητα και εθελοντικά να πολεμήσουν για την προάσπιση της δημοκρατικής νομιμότητας. Στο Προεδρικό Μέγαρο, στην Αρχιεπισκοπή, στην περιοχή του ΡΙΚ στη Λευκωσία, αλλά και σε όλες τις άλλες πόλεις της Κύπρου, οι δημοκρατικές δυνάμεις έδωσαν με ηρωισμό την άνιση μάχη ενάντια στο στρατιωτικό πραξικόπημα που τελικά επικράτησε για οκτώ μόνο μέρες, για να καταρρεύσει μόλις εκδηλώθηκε η τουρκική εισβολή.
Τις τραγικές συνέπειες του πραξικοπήματος, του πιο επονείδιστου εγκλήματος που συντελέστηκε ποτέ σε βάρος του τόπου και του λαού μας, βιώνουμε με ανεπούλωτες τις πληγές, εδώ και 47 χρόνια. Οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, οι εγκλωβισμένοι, οι 200,000 συμπατριώτες μας που έγιναν πρόσφυγες στη δική τους πατρίδα και η συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή του 37% των εδαφών μας, ο εποικισμός και η λεηλασία της κατεχόμενης γης μας, καθορίζουν με δραματικό τρόπο το πικρό σκηνικό της κυπριακής τραγωδίας, και προσδοκούμε την κάθαρση και το λυτρωτικό τέλος της.
Οι προδότες που άνοιξαν τις κερκόπορτες στον εισβολέα
Στις 20 Ιουλίου 1974 εισέβαλε στην Κύπρο η Τουρκία με την πρόφαση ότι πραγματοποίησε μια «ειρηνευτική επιχείρηση» για αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης, όταν συνεπεία του ελληνικού στρατιωτικού πραξικοπήματος ανατράπηκε η Κυπριακή κυβέρνηση. Η Τουρκία ισχυρίστηκε ότι ενεργούσε σύμφωνα με τους όρους της Συνθήκης Εγγυήσεως του 1960. Το άρθρο 4 όμως της Συνθήκης αναφέρει ότι σε περίπτωση παραβίασης της Συνθήκης και αν δεν είναι δυνατή κοινή ή συντονισμένη ενέργεια των τριών εγγυητριών δυνάμεων, τότε η καθεμιά έχει το δικαίωμα «να ενεργήσει με μόνον σκοπόν την επαναφοράν της δια της παρούσης συνθήκης δημιουργηθείσης καταστάσεως». Με άλλα λόγια οποιαδήποτε ενέργεια θα έπρεπε να αποβλέπει στην αποκατάσταση της συνταγματικής τάξης.
Οι δυνάμεις εισβολής αποβιβάστηκαν στη βόρεια ακτή του νησιού κοντά στην Κερύνεια. Όταν επιτεύχθηκε η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, τρεις μέρες μετά την εισβολή, τα τουρκικά στρατεύματα κατείχαν το 3% του εδάφους της Κύπρου και 5000 Ελληνοκύπριοι εγκατέλειψαν τα σπίτια τους.
Συνεπεία της εισβολής, η Χούντα των Αθηνών που ήταν τότε στην εξουσία, κατέρρευσε και ανεκλήθη ο Κωνσταντίνος Καραμανλής από την αυτοεξορία του στο Παρίσι για να σχηματίσει νέα Κυβέρνηση. Στην Κύπρο, ο Νίκος Σαμψών, τον οποίο η Χούντα εγκατέστησε ως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, παρέδωσε την εξουσία στον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων Γλαύκο Κληρίδη, ενώ εκκρεμούσε η επιστροφή στο νησί του συνταγματικά εκλεγμένου Προέδρου Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, ο οποίος διέφυγε στο εξωτερικό προκειμένου να σωθεί από τους πραξικοπηματίες.
Ξημέρωσε η αποφράδα μέρα…
20 Ιουλίου 1974, 5 το πρωί, ημέρα Σάββατο… Η Τουρκία εκμεταλλευόμενη το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου επιτίθεται άνανδρα κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Στις 5 το πρωί ρίχνει δυνάμεις αλεξιπτωτιστών στο θύλακα Λευκωσίας Αγύρτας, ενώ λίγο αργότερα επιχειρεί να αποβιβάσει δυνάμεις κοντά στη Γλυκιώτισσα Κερύνειας.
Ο κυπριακός λαός και κυρίως τα στρατευμένα παιδιά του δεν αργούν να αντιληφθούν την απάτη των πραγματικών “Προδιαγεγραμμένων σχεδίων” της Νατοϊκής προδοσίας.
Σε όλες τις πόλεις της Κύπρου επικρατεί κατάσταση πολεμικού συναγερμού. Οι νέοι σπεύδουν να παρουσιαστούν στα διάφορα στρατιωτικά κέντρα, ενώ οι μεσήλικες προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σαν αεραμυνίτες, αιμοδότες κ.ά. Οι γυναίκες αναλαμβάνουν υπηρεσία στα νοσοκομεία, σαν εθελόντριες. Το ηθικό των στρατευμένων παιδιών μας, καθώς και του άμαχου πληθυσμού είναι ακόμη ακμαίο.
Η τουρκική αεροπορία συνεχίζει τις επιθέσεις της κατά του αεροδρομίου Λευκωσίας, στην προσπάθεια της να κατασιγάσει την αντιαεροπορική του άμυνα και να επιτρέψει την κατάληψή του από τους Τούρκους αλεξιπτωτιστές.
Παρόλα αυτά το αεροπορικό μπαράζ του αεροδρομίου παραμένει ακόμα καταιγιστικό και πολλές από τις αεροπορικές επιδρομές, αναχαιτίζονται.
Το απόγευμα της 20ής Ιουλίου 1974 ο διορισθείς από τη Χούντα “Πρόεδρος” της Δημοκρατίας Νίκος Σαμψών, απηύθυνε μήνυμα προς τον Κυπριακό λαό από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Σε αυτό, αφού εξέφρασε το θαυμασμό και τη συγκίνησή του, ανέφερε ότι “η γενναιοψυχία σας μας οδηγεί από νίκης εις νίκην”!
Την Κυριακή, 21 Ιουλίου η Λευκωσία και οι άλλες πόλεις περνούν την πρώτη νύκτα του πολέμου υπό πλήρη συσκότιση. Όσοι αγρυπνούν, βλέπουν από τις στέγες των σπιτιών της Λευκωσίας, να φλέγεται η οροσειρά του Πενταδακτύλου.
Ενώ μαίνονται οι μάχες σε ολόκληρη την Κύπρο, επί διεθνούς επιπέδου πραγματοποιούνται επαφές και συνεννοήσεις για κατάπαυση του πυρός.
Τη Δευτέρα, 22 Ιουλίου, το BBC μετέδωσε ότι μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας επιτεύχθηκε συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός, ύστερα από προσωπική παρεμβολή του Αμερικανού Υπουργού Εξωτερικών, Κίσσιντζερ.
Η κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε εφαρμογή από τις 4 μ.μ.
Μια πληροφορία που ήρθε στις 23 Ιουλίου ήθελε το τουρκικό προγεφύρωμα να φτάνει από τη Λάπηθο μέχρι τον Παχύαμμο. Βέβαια ήταν και η κατάληψη της Κερύνειας που πραγματοποιήθηκε μετά το “παύσατε πυρ”.
Πλέον, η προδοσία γίνεται γνωστή σε όλους αφού ανατολικά και δυτικά της Κερύνειας διαθέταμε δύο στρατόπεδα πυροβολικού. Στη μέση διαθέταμε το στρατόπεδο της Γλυκιώτισσας όπου έδρευε το 3ο Τακτικό Συγκρότημα, στο Μπέλλα Πάις ενέδρευε μοίρα καταδρομέων, στις κορυφογραμμές του Πενταδακτύλου βρισκόταν βάση ορεινού πυροβολικού και επί πλέον διαθέταμε τορπιλάκατους στο λιμάνι της Κερύνειας και βατραχανθρώπους. Η αγανάκτηση πέρα για πέρα δικαιολογημένη.
Δυνάμεις είχαμε πάρα πολλές εκεί. Στις οθόνες των ραντάρ επισημάνθηκε ότι οι Τούρκοι είχαν ξεκινήσει από τη Μερσίνη κι έφθαναν και ενώ υπήρξαν αγωνιώδεις εκκλήσεις από μέρους των αξιωματικών και άλλων ότι έπρεπε να τεθούν επιτέλους σε εφαρμογή ορισμένα σχέδια, εν τούτοις κανένα μέτρο δεν ελήφθη…
Εν τω μεταξύ, ο Σαμψών παραιτείται και την προεδρία αναλαμβάνει ο Γλαύκος Κληρίδης.
Στην Ελλάδα πέφτει η Χούντα και στις 24 Ιουλίου ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής σχηματίζει την πρώτη κυβέρνηση μετά από την επταετή δικτατορία που έμελλε να γράψει με μελανά χρώματα την πιο μαύρη ιστορία στην νεότερη ελληνική ιστορία.
Η λαομίσητη Χούντα έπεσε τυπικά, ουσιαστικά όμως δεν έπαιξε ακόμα το τελευταίο της χαρτί.
Οι Τουρκικές δυνάμεις εισβολής συνεχίζουν την προέλασή τους και την Πέμπτη, 25 Ιουλίου, παρά την εντολή για κατάπαυση του πυρός, το προσφυγικό πρόβλημα αρχίζει να λαμβάνει διαστάσεις. Κύματα Ελληνοκύπριων προσφύγων συρρέουν στη Λευκωσία και στις υπόλοιπες πόλεις, από την περιοχή της Κερύνειας.
Την Παρασκευή, 26 Ιουλίου, ο προεδρεύων της Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης, με νέα δημοσιογραφική του διάσκεψη καταγγέλλει την κατ’ εξακολούθηση παραβίαση της συμφωνίας καταπαύσεως του πυρός από μέρους των τουρκικών στρατευμάτων.
Εν τω μεταξύ, η ΕΣΣΔ απαιτεί τη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας στη Νέα Υόρκη. Ο Σοβιετικός αντιπρόσωπος στο Συμβούλιο Ασφαλείας υπερασπίζοντας τα συμφέροντα του κυπριακού λαού υποστηρίζει ότι η διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη Γενεύη δεν μπορεί να καταστεί “βοηθητικό όργανο του Συμβουλίου Ασφαλείας”. Ο αντιπρόσωπος της Σοβιετικής Ένωσης αποκάλυπτε την ίδια στιγμή σε ολόκληρο τον κόσμο ότι: “Οι ίδιες εκείνες δυνάμεις που προσπάθησαν να καταλύσουν την ανεξαρτησία της Κύπρου με απ’ ευθείας στρατιωτική επέμβαση, προσπαθούν να επιτύχουν τους ίδιους σκοπούς με παρασκηνιακές μηχανορραφίες… Ορισμένοι κύκλοι του ΝΑΤΟ μετατρέπουν την ανεξαρτησία και εδαφική ακεραιότητα της Κύπρου σε αντικείμενο κυνικού παζαρέματος”.
Στις 29 Ιουλίου ο Τούρκος πρωθυπουργός Ετζεβίτ αρνείται να δεχτεί σχέδιο διακανονισμού επί του οποίου είχαν συμφωνήσει οι τρεις υπουργοί των εγγυητριών δυνάμεων στη Γενεύη.
14 Αυγούστου 1974 χάθηκαν και η Αμμόχωστος και η Μόρφου…
Ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονταν στη Γενεύη, ο τουρκικός στρατός ξεκίνησε μια δεύτερη πλήρους κλίμακας επίθεση την Τετάρτη, 14 Αυγούστου, καταρρακώνοντας έτσι το επιχείρημα της Τουρκίας ότι εισέβαλε δήθεν για να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη, μιας και η συνταγματική τάξη είχε ήδη αποκατασταθεί με την ανάληψη της εξουσίας από τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Γλαύκο Κληρίδη. Αφού άλλωστε, το άρθρο 36 του Συντάγματος αναφέρει ρητά ότι σε περίπτωση απουσίας του Προέδρου της Δημοκρατίας τον αναπληρεί ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Μετά το τέλος της δεύτερης φάσης της εισβολής η Τουρκία αύξησε τα εδάφη που έθεσε υπό τον έλεγχό της, περιλαμβανομένης της τουριστικής περιοχής της Αμμοχώστου και της περιοχής της Μόρφου, που είναι πλούσια σε παραγωγή εσπεριδοειδών. Συνολικά 36% του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας περιήλθε υπό την τουρκική στρατιωτική κατοχή, μια περιοχή που η Τουρκία εξακολουθεί να κατέχει μέχρι σήμερα παρά τη διεθνή καταδίκη.
Η προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων σταμάτησε σε μια γραμμή η οποία είχε προταθεί από την Τουρκία ως η διαχωριστική γραμμή της διχοτόμησης του νησιού το 1965. Η γραμμή αυτή έγινε γνωστή ως γραμμή Αττίλα από την κωδική ονομασία που έδωσε η Τουρκία στην επιχείρηση της εισβολής.
