Του Σπύρου Σωτηρίου
Μόρια, Φεβρουάριος 2016. Λίγο μετά τα μεγάλα πολύνεκρα ναυάγια του τελευταίου τριμήνου του 2015 στα παράλια της Λέσβου. Λίγο μετά το συγκλονισμό της παγκόσμιας κοινής γνώμης για τη φωτογραφία του μικρού Αϊλάν που βρέθηκε νεκρός σε μια παραλία της Τουρκίας. Το προσφυγικό δράμα του λαού της Συρίας βρίσκεται στο αποκορύφωμα του και η Λέσβος αποτελεί την πιο σύντομη διαδρομή προς την Ευρώπη για τους Σύρους πρόσφυγες που μετέβηκαν οδικώς στα παράλια της Τουρκίας.
Στο επίσημο κέντρο καταγραφής στοιχείων και προσωρινής διαμονής (τότε ονομαζόταν «hot spot») των προσφύγων τσουβαλιάζονται χιλιάδες ταλαιπωρημένοι άνθρωποι για τους οποίους το νησί αποτελεί απλώς τον πρώτο σταθμό στην Ευρώπη. Μένουν εκεί μερικές μέρες και ακολούθως επιβιβάζονται στο πλοίο για την ηπειρωτική Ελλάδα για να συνεχίσουν οδικώς το ταξίδι της ελπίδας με τελικό προορισμό άλλες χώρες της Ευρώπης. Το hot spot ήταν πολύ μικρό για να χωρέσει πάνω από 2000 άτομα και η κατάσταση ήταν τόσο δραματική που διάφορες ΜΚΟ αναγκάστηκαν να δημιουργήσουν άτυπους καταυλισμούς για να φιλοξενηθούν προσωρινά αυτοί οι άνθρωποι. Τόσο άσχημη ήταν η διαβίωση στον επίσημο καταυλισμό που πολλοί πρόσφυγες προτιμούσαν να διαμένουν εκείνες τις λίγες μέρες τους στο νησί, στους άτυπους καταυλισμούς της Μόριας ή ακόμα και στο λιμάνι.
Λίγες βδομάδες μετά την αναχώρηση μας (βρισκόμασταν εκεί με μια ομάδα Κύπριων εθελοντών) από το νησί, οι ευρωπαϊκές χώρες έκλεισαν τα σύνορα τους με αποτέλεσμα χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να εγκλωβιστούν στην Ελλάδα, τη στιγμή που η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για τη διαχείριση των προσφυγικών ροών αποδείχθηκε μια κοροϊδία.
Στην πορεία, η ελληνική κυβέρνηση ξήλωσε τους άτυπους καταυλισμούς και εκδίωξε από το νησί τις περισσότερες ΜΚΟ ενώ στους ήδη εγκλωβισμένους πρόσφυγες και μετανάστες συνέχισαν να προστίθενται οι άνθρωποι που κατάφθαναν καθημερινά με βάρκες από την Τουρκία.
Το hot spot μετατράπηκε σε καταυλισμό (Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης η επίσημη ονομασία που έδωσε το ελληνικό κράτος) και σε αυτό συνέχισαν να στοιβάζονται άνθρωποι με άγνωστο τον χρόνο διαμονής τους. Παρακολουθώντας τις εξελίξεις και έχοντας στο μυαλό μου τις εικόνες της Μόριας, σκέφτηκα την τραγικότητα της κατάστασης. Πως είναι δυνατό να εγκλωβίσουν όλους αυτούς τους ανθρώπους μέσα σε ένα τόσο μικρό χώρο που δεν διαθέτει κατάλληλες υποδομές;
Ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί
Το hot spot της Μόριας, χωρητικότητας μέχρι 3000 ατόμων (με τις προσθήκες επιπρόσθετων αντίσκηνων), έφθασε στο σημείο να φιλοξενεί πέραν των 15.000 ανθρώπων σε άθλιες συνθήκες. Ο καταυλισμός μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Κάποιοι το παρομοίασαν με το Γουαντανάμο της Ευρώπης. Οι ειδήσεις για εμπρησμούς, εμπορία προσώπων, θανάτους σε αντίσκηνα, βία εις βάρος παιδιών κ.ο.κ. δημοσιεύονταν καθημερινά και αναμεταδίδονταν από τα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων. Ξεκίνησαν παράλληλα και οι επικρίσεις από διεθνείς οργανισμούς και μεμονωμένα κόμματα και πολιτικά πρόσωπα στην Ευρώπη. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δε, ένιπταν τας χείρας τους, και η ελληνική κυβέρνηση υπεραμυνόταν των προσπαθειών της για την «διαχείριση» του προβλήματος.
Κοντολογίς, η Μόρια είχε μετατραπεί σε μια κόλαση. Ένα χώρο εγκλωβισμού χιλιάδων ψυχών. Μια φυλακή για ανθρώπους που το «αδίκημα» των περισσότερων ήταν ότι έφυγαν από την πατρίδα τους για να γλυτώσουν τη ζωή τους από τον πόλεμο.
Και ενώ η Ελληνική κυβέρνηση και η Ε.Ε. υποτίθεται ότι συζητούν εδώ και τέσσερα χρόνια τη λύση του προβλήματος, η Μόρια αποτελούσε ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί. Και εκράγηκε με τον πιο τραγικό τρόπο δημιουργώντας πλέον μια νέα κατάσταση στην οποία κανένα ευρωπαϊκό κράτος, καμία κυβέρνηση, δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια…
Θα δημιουργηθούν νέες φυλακές ψυχών;
Ο καταυλισμός της Μόριας καταστράφηκε ολοσχερώς από την πυρκαγιά και πλέον οι 13.000 άνθρωποι που διαβιούσαν εκεί βρίσκονται στους δρόμους της Λέσβου. Τον διπλό εγκλωβισμό που βίωναν διαδέχεται μια νέα κατάσταση ακόμα πιο τραγική. Οικογένειες με παιδιά περιφέρονται στους δρόμους στη Μόρια χωρίς να έχουν κάποιο κατάλυμα, έστω αντίσκηνο, και την ίδια στιγμή ισχυρές αστυνομικές δυνάμεις δεν τους αφήνουν να προσεγγίσουν την πόλη της Μυτιλήνης.
Ποικίλες είναι οι αντιδράσεις εντός και εκτός Ελλάδας αλλά η ουσία είναι μια. Τι θα γίνει με αυτούς τους ανθρώπους;
Η λύση δεν είναι να δημιουργηθεί νέος καταυλισμός-κολαστήριο. Η λύση είναι να τερματιστεί ο εγκλωβισμός τους και να μεταφερθούν στην ηπειρωτική Ελλάδα και από εκεί να διευκολυνθεί η μετάβαση τους στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες έτσι ώστε να μοιραστεί η ευθύνη μεταξύ των κρατών. Για να γίνουν όμως αυτά πρέπει η Ελλάδα να απαιτήσει τη συζήτηση του θέματος στην ΕΕ και οι Ευρωπαίοι να σταματήσουν να υποκρίνονται και να κρύβονται πίσω από τα τείχη και τα κλειστά σύνορα των Σαλβίνι, Όρμπαν, Κουρτς και λοιπών ξενοφοβικών κύκλων στην Ευρώπη.
Είναι πάντως ορατό και παράλληλα εφιαλτικό, το σενάριο να επιχειρήσει η ελληνική κυβέρνηση με κονδύλια της ΕΕ (του τύπου σας δίνουμε λεφτά και κόψτε το κεφάλι σας να διαχειριστείτε την κατάσταση) να ακολουθήσει την πεπατημένη και να τσουβαλιάσει πάλι αυτούς τους ανθρώπους σε άθλιες δομές-φυλακές στο νησί της Λέσβου. Ειδικότερα αν λάβουμε υπόψη ότι έρχεται χειμώνας και υπάρχει πανδημία, τα πράγματα φαντάζουν πολύ δύσκολα.
«Η Μόρια είναι η κόλαση επί γης»
Ανάμεσα στα πολλά κείμενα που δημοσιεύτηκαν στο διεθνή τύπο για το κολαστήριο της Μόριας είναι και ένα πρόσφατο ρεπορτάζ της Deutsche Welle στις 15/7/20, δηλαδή ενάμισι μήνα πριν την ολοκληρωτική καταστροφή του καταυλισμού, το οποίο τιτλοφορείτο «Ξεχασμένοι από όλους στη Μόρια».
Παραθέτουμε αυτούσιο ένα απόσπασμα:
«Εγκλωβισμένοι στη Μόρια της Λέσβου παραμένουν 15.000 πρόσφυγες και μετανάστες. Λόγω της πανδημίας δεν επιτρέπεται πλέον ούτε να βγουν από τον καταυλισμό. Κάποιοι από αυτούς εκφράζουν την αγωνία τους μέσω ίντερνετ.
“Μπορεί να παρατείνουν το λόκ-ντάουν, μπορεί και όχι. Ο εγκλεισμός είναι δύσκολος για όλους εδώ, όταν δεν μπορείς να βγεις έξω, τρελαίνεσαι…” λέει ο Ομίντ Αλιζάντα, ένας από τους χιλιάδες μετανάστες που παραμένουν εγκλωβισμένοι στον καταυλισμό της Μόριας, στη Λέσβο. Λόγω της πανδημίας απαγορεύεται να εγκαταλείψουν τον χώρο του καταυλισμού, παρά μόνο σε ελάχιστες περιπτώσεις, για παράδειγμα για ιατρικές εξετάσεις. Απαγορεύεται όμως και η πρόσβαση των δημοσιογράφων στον καταυλισμό. Δεν απομένει παρά η τηλεφωνική επικοινωνία, επισημαίνει ο ανταποκριτής της Γερμανικής Ραδιοφωνίας (SWR) στην Αθήνα.
“Κάποιοι είναι δύο, τρία χρόνια εδώ”, λέει ο Ομίντ Αλιζάντα. “Η Μόρια είναι ένας τόπος ξεχασμένος, με ανθρώπους ξεχασμένους…” Σε μία προσπάθεια να υπενθυμίσουν την ύπαρξή τους, κάποιοι από τους εγκλωβισμένους δημοσιεύουν εκκλήσεις συμπαράστασης στο ίντερνετ. Όπως μία γυναίκα από το Αφγανιστάν, που αναφέρει τα εξής: “Είμαστε τρεις γυναίκες από το Αφγανιστάν και ζούμε σε ένα αντίσκηνο, μαζί με την επτάχρονη κόρη μου. Κάθε βράδυ γίνονται φασαρίες, καμιά φορά βγαίνουν τα μαχαίρια… Αισθανόμαστε ανασφάλεια, η Μόρια είναι η κόλαση επί γης, παρακαλούμε τα Ηνωμένα Έθνη να μας βοηθήσουν”.
Έκκληση για βοήθεια απευθύνει και ένας άνδρας που ζει σε αντίσκηνο μαζί με τους δύο γιους του. “Γεννήθηκα και μεγάλωσα στον πόλεμο”, λέει ο ίδιος. “Στον πόλεμο γεννήθηκαν και τα παιδιά μου, αλλά δεν θέλω να μεγαλώσουν στον πόλεμο και να γίνουν εξτρεμιστές, θέλω να σπουδάσουν, γι αυτό είμαι εδώ. Παρακαλώ την ΕΕ: Πάρτε μας, εμάς τους πρόσφυγες, να σπουδάσουν τα παιδιά μας, να γίνουν χρήσιμοι στην κοινωνία…”
Πουρνάρα… η Μόρια της Κύπρου
Παρόμοια κατάσταση σε μικρογραφία, ζούμε τους τελευταίους μήνες και στην Κύπρο με τον καταυλισμό Πουρνάρα στην Κοκκινοτριμιθιά. Η ξενοφοβική πολιτική της κυβέρνησης και του Υπουργού Εσωτερικών Νίκου Νουρή, ο οποίος φαίνεται να αγνοεί ακόμα και τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έχει ως αποτέλεσμα την μετατροπή του καταυλισμού σε στρατόπεδο συγκέντρωσης αφού εκεί βρίσκονται εγκλωβισμένοι και τσουβαλιασμένοι για πολλούς μήνες πρόσφυγες και μετανάστες που προέρχονται από διαφορετικές εθνότητες.
Οι συνθήκες είναι άθλιες και ο υπερπληθυσμός δημιουργεί μια κατάσταση παρόμοια με την Μόρια. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι στην Πουρνάρα υπάρχουν οικογένειες Σύρων προσφύγων οι οποίοι είναι δικαιούχοι πολιτικού ασύλου, εντούτοις οι Αρχές καθυστερούν την εξέταση των αιτήσεων τους με αποτέλεσμα να βρίσκονται φυλακισμένοι εκεί μαζί με τα παιδιά τους. Σε αυτούς προστίθενται κάθε βδομάδα νέες «αφίξεις» και απαιτείται επείγον να διαμορφωθεί συνολική μεταναστευτική-προσφυγική κρατική πολιτική που μεταξύ άλλων θα οδηγήσει στην αποσυμφόρηση του καταυλισμού και κυρίως, θα λαμβάνει υπόψη τα δικαιώματα των ανθρώπων αυτών.
