Του Νίκου Γρηγορίου*
Αυτή η παρέμβασή μου γίνεται εξ αφορμής του μεγάλου εργατικού ατυχήματος που έγινε πρόσφατα σε υποσταθμό της Αρχής Ηλεκτρισμού Κύπρου, το οποίο είχε ως τραγικό αποτέλεσμα δύο συνάδελφοί μας να τραυματιστούν πολύ σοβαρά και δυστυχώς ο ένας από αυτούς να έχει υποκύψει στα τραύματά του και ο άλλος να περνά δύσκολες στιγμές στο κρεβάτι του πόνου. Ξεκαθαρίζω ότι, από τη στιγμή που η υπόθεση αυτή έχει πάρει τον δρόμο της διερεύνησης, δεν αναφέρομαι ειδικά σε αυτή. Εκ των πραγμάτων όμως, ο αδόκητος χαμός του καλού συναδέλφου και μέλους μας Κυριάκου Αργυρού πριν από έναν μήνα περίπου, ο οποίος ομολογώ ότι μας συγκλόνισε όλους, μας ανάγκασε να ασχοληθούμε ξανά ως Συντεχνία με το ζήτημα ασφάλειας και υγείας των εργαζομένων.
Γιατί να έχουμε έναν τόσο μεγάλο αριθμό εργατικών ατυχημάτων και θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων στη χώρα μας; Ποιοι είναι οι βαθύτεροι λόγοι και γιατί δεν αντιμετωπίζονται; Είναι ικανοποιητικό το νομικό πλαίσιο; Τι πρέπει να γίνει;
Καταρχάς χρειάζεται να ξεκαθαρίσουμε ότι η προστασία της υγείας και της ασφάλειας των εργαζομένων, η δημιουργία ενός ικανοποιητικού εργασιακού περιβάλλοντος, η πρόληψη των επαγγελματικών κινδύνων και γενικά η βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων αποτελούν αδιαμφισβήτητο δικαίωμα των εργαζομένων. Ως τέτοιο πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα ενός κράτους πρόνοιας.
Στον ενοποιημένο Νόμο του 1997 για την Ασφάλεια και Υγεία στην Εργασία ορίζεται ως υποχρέωση του εργοδότη να λαμβάνει τέτοια μέτρα, που να διασφαλίζουν το δικαίωμα των εργαζομένων να εργάζονται σε χώρους ασφαλείς και υγιείς και να επιστρέφουν στα σπίτια τους υγιείς και αρτιμελείς. Στον νόμο καθορίζονται συναφώς η υποχρέωση του εργοδότη να καταρτίζει σχέδιο εκτίμησης κινδύνου, οι γενικοί τρόποι για τη διασφάλιση της υγείας και ασφάλειας των προσώπων στην εργασία (ασφαλείς χώροι, εγκαταστάσεις, εξοπλισμός, ουσίες, μέθοδοι, συστήματα εργασίας κ.ά.). Ο νόμος προϋποθέτει την ύπαρξη και λειτουργία Επιτροπών Ασφάλειας και Υγείας και επίσης υπάρχει πρόνοια για πληροφόρηση, εκπαίδευση και καθοδήγηση των προσώπων στην εργασία. Η υποχρέωση για διασφάλιση της ασφάλειας και υγείας επεκτείνεται και στην προστασία άλλων προσώπων που επηρεάζονται από δραστηριότητες προσώπων στην εργασία.
Ένα από τα βασικά συμπεράσματα της Παγκύπριας Συνδιάσκεψης της ΠΕΟ για τα θέματα Ασφάλειας και Υγείας που έγινε το 2018 ήταν ότι το νομικό πλαίσιο όπως ενισχύθηκε και στη διαδικασία εναρμόνισης της Κύπρου με το ευρωπαϊκό κεκτημένο προσφέρει ένα ικανοποιητικό πλαίσιο προστασίας. Εντούτοις, δεν εφαρμόζεται στην πράξη. Οι εργοδότες σε μεγάλο βαθμό δεν εφαρμόζουν δύο από τις βασικότερες πρόνοιες του νόμου, που είναι :
- η υποχρέωση εκπόνησης σχεδίου εκτίμησης κινδύνου και στη βάση αυτών να λαμβάνει μέτρα, για να αποτρέπονται και να ελαχιστοποιούνται οι κίνδυνοι για τους εργαζόμενους, και
- η δημιουργία και λειτουργία Επιτροπών Ασφάλειας. Ξεκάθαρα υποβαθμίζεται ο καθοριστικός ρόλος των Επιτροπών Ασφάλειας, με αποτέλεσμα σε πολλούς χώρους εργασίας να μην υπάρχουν και εκεί όπου υπάρχουν δεν αφήνονται να διαδραματίσουν τον ρόλο τους.
Την ίδια ώρα που μεγάλη μερίδα εργοδοτών δε συμμορφώνεται με τις υποχρεώσεις που θέτει ο νόμος, είναι πασιφανές ότι υπάρχει σοβαρή αδυναμία από το κράτος στον έλεγχο για την εφαρμογή του νόμου. Τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα της ανεπαρκούς στελέχωσης του αρμόδιου κυβερνητικού τμήματος έγινε εντονότερο λόγω του αυστηρού μορατόριουμ προσλήψεων.
Οι κύριες προτάσεις που διατύπωσε από τότε η ΠΕΟ είναι δυστυχώς και σήμερα, τρία χρόνια μετά, επίκαιρες :
- Αύξηση των επιθεωρητών και των επιθεωρήσεων από το αρμόδιο τμήμα
- Υποχρέωση εκπόνησης σχεδίου εκτίμησης κινδύνου για όλους όσοι υποβάλλουν δημόσιες προσφορές ή αιτούνται δημόσιες χορηγίες
- Εισαγωγή παντού υποχρεωτικών πρότυπων επαγγελματικών προσόντων και διασύνδεση τους με την Ασφάλεια και Υγεία
- Εισαγωγή πιστοποιητικού συμμόρφωσης σε θέματα Ασφάλεια και Υγεία
Πέραν αυτών και όσον αφορά ειδικότερα στους Ημικρατικούς Οργανισμούς και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης που δραστηριοποιείται η Συντεχνία μας, δυστυχώς επιβεβαιώνεται ότι το αυστηρό μορατόριουμ προσλήψεων σε συνδυασμό με τις πολιτικές λιτότητας που συνεχίζει να εφαρμόζει η κυβέρνηση έχουν σοβαρές αρνητικές επιδράσεις σε όλα τα ζητήματα, περιλαμβανομένων φυσικά και των ζητημάτων ασφάλειας και υγείας. Οι περικοπές και μειώσεις των δημόσιων επενδύσεων και του ανθρώπινου δυναμικού στα θέματα Ασφάλειας και Υγείας από μόνες τους αποτελούν παράγοντα που επιδρά αρνητικά στην καλλιέργεια κουλτούρας συμμόρφωσης των εργοδοτικών Οργανισμών με τις υποχρεώσεις τους στα θέματα Ασφάλειας και Υγείας.
Από την άλλη, εντοπίζουμε ότι συχνά Δημόσιοι Οργανισμοί, επικαλούμενοι τα οικονομικά προβλήματα, δεν προχωρούν στις αναγκαίες επενδύσεις στα θέματα Ασφάλειας και Υγείας και στην αναγκαία αναβάθμιση των προστατευτικών μέτρων. Επιπρόσθετα, η σημαντική υποστελέχωση που δημιουργείται σε ορισμένες περιπτώσεις, εκτός από την απορρύθμιση της εργασίας που επιφέρει η προσφυγή δυστυχώς πολλών δημόσιων Οργανισμών στην απαράδεκτη πρακτική της αγοράς υπηρεσιών, ενισχύει την πίεση στους υφιστάμενους εργαζομένους, εντατικοποιεί γενικά την εργασία και δυστυχώς εκκολάπτει συνθήκες και εστίες εργατικών ατυχημάτων.
Οι Δημόσιοι Οργανισμοί είναι αυτοί που έχουν στηρίξει την κυπριακή οικονομία και κοινωνία σε δύσκολες περιόδους. Που την στηρίζουν και σήμερα. Μέσα στις συνθήκες της πανδημίας φάνηκε για ακόμη μια φορά περίτρανα ο ζωτικός και απαραίτητος ρόλος που διαδραματίζουν. Η στήριξή τους από την πολιτεία με τους αναγκαίους πόρους, τη δυνατότητα να στελεχώνονται με το αναγκαίο ανθρώπινο δυναμικό, τη δυνατότητα για τις αναγκαίες επενδύσεις εκτιμούμε ότι εκτός των άλλων θα τους επιτρέψει να γίνουν πιο αποτελεσματικοί στα θέματα Ασφάλειας και Υγείας και να τα αναβαθμίσουν στις προτεραιότητές τους.
Η Συντεχνία μας με απόφαση των σωμάτων της έχει δημιουργήσει μια Ad Hoc Επιτροπή για τα θέματα Ασφάλειας και Υγείας, για να λειτουργεί ως μόνιμη επιτροπή παρακολούθησης αυτών των ζητημάτων στους Δημόσιους Οργανισμούς. Κυρίως όσων αφορά στον συστηματικό έλεγχο εφαρμογής της νομοθεσίας και κυρίως στη διαρκή ενημέρωση των εργαζομένων, με στόχο τη δημιουργία συνείδησης από μέρους τους ότι η ασφάλεια και υγεία στην εργασία είναι δικαίωμά τους και πρέπει να το διεκδικούν καθημερινά. Μαζί και σε συνεργασία με το Γραφείο Ασφάλειας και Υγείας της ΠΕΟ, που συνεχώς ασχολείται με το ζήτημα, θα εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειες επιμόρφωσης των εργαζομένων, πραγματοποιώντας σεμινάρια και εκστρατείες στους χώρους εργασίας, μόλις οι συνθήκες το επιτρέπουν, για ευαισθητοποίηση των εργαζομένων με στόχο τη δημιουργία κουλτούρας γύρω από τα θέματα ασφάλεια και υγείας και την ελαχιστοποίηση στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμών των εργατικών ατυχημάτων.
*Γενικός Γραμματέας ΣΗΔΗΚΕΚ ΠΕΟ
