Συνέντευξη στον Νεόφυτο Άσσο, Ε.Γ. ΠΕΟ Πάφου, Ε.Γ. Συντεχνίας Οικοδόμων ΠΕΟ Πάφου
Το 1948 στάθηκε η χρονιά των μεγαλύτερων απεργιακών αγώνων και σοβαρότερων κινητοποιήσεων της εργατικής τάξης της Κύπρου. Οι απεργίες κράτησαν συνολικά 266 μέρες με την τελευταίο μεγάλη απεργία των οικοδόμων τον Αύγουστο του 1948 να ολοκληρώνει το κύκλο των μεγαλύτερων απεργιακών αγώνων που γνώρισε ο τόπος μας και σε αυτές πήραν μέρος 4,300 οικοδόμοι, μεταλλωρύχοι και αμαιντωρύχοι με ενεργό συμμετοχή σχεδόν ολόκληρης της εργατικής τάξης και του κυπριακού λαού.
Γεννημένος τον Φλεβάρη του 1928 ο Χαράλαμπος Παπαθεοδοσίου στο χωριό της Λετύμπου στην Πάφο μπήκε από πολύ νωρίς στην βιοπάλη βοηθώντας τον πατέρα του, έναν άνθρωπο πολύ φτωχό που έκοβε μάρμαρα και τα πωλούσε.
Συναντήσαμε τον συνάδελφο Χαράλαμπο Παπαθεοδοσίου στην αυλή του σπιτιού του με την σύζυγο του Δέσποινα και την κόρη τους. Πίνοντας τον καφέ μας έβλεπα στα πρόσωπα τους την συγκίνηση που τους διακατείχε και χωρίς να ρωτήσω οτιδήποτε άρχισε να μιλά για τα χρόνια τα δύσκολα , την φτώχεια και την εκμετάλλευση που ετύγχαναν την περίοδο 1940-1960.
Στην συνέχεια πήγε στο μεταλλείο της Καλαβασού , όπου εργάστηκε για 15 χρόνια. Όταν επέστρεψε ήταν τριπανιτζής και αργότερα οικοδόμος, μέχρι και την συνταξιοδότηση του .
Σε όλη την διαδρομή της ζωής ήταν συνδεδεμένος με την ΠΕΟ και το ΑΚΕΛ και αγωνιζόταν δραστήρια για τα δίκαια των εργαζομένων και των συναδέλφων του.
Πώς ήταν τα πρώτα χρόνια της ζωής σου;
Θυμούμαι ο πατέρας μου για να ζήσει την οικογένεια του ασχολείτο με τα μάρμαρα και τα πουλούσε σε διάφορα χωριά να πάρει λεφτά για να συντηρήσει την οικογένεια του . Δύσκολα χρόνια ,αρκετές ταλαιπωρίες για όλη την οικογένεια .
Από πολύ μικρή ηλικία άρχισα να βοηθώ τον πατέρα μου κόβοντας μάρμαρα τα οποία τα μεταφέραμε με τα γαϊδούρια μέσα στην νύχτα στα χωριά Γεροσκήπου , Χλώρακα και Κισσόνεργα . Πηγαίναμε νύχτα γιατί την ημέρα κόβαμε τα μάρμαρα. Το εισόδημα μας τέσσερα σελίνια για κάθε φορτίο του γαϊδαριού.
Πως κατέληξες στην συνέχεια μεταλλωρύχος;
Μια μέρα ήρθε κάποιος στο χωριό μας στο καφενείο και ζήτησε ειδικευμένους εργάτες για το μεταλλείο του Μαυροβουνίου . Του είχαν πεί ότι στο χωριό μας είχε τέτοιους εργάτες και έγραψε γύρω στους δέκα . Τότε ζήτησα και εγώ να με γράψει και έτσι ξεκίνησε η νέα μου δουλειά ως μεταλλωρύχος.
Μας μετέφεραν με το αυτοκίνητο στις Πλατειές, όπου ήταν η βάση μας .
Οι Πλατειές τι ήταν;
Εκεί ήταν ο συνοικισμός της εταιρείας, είναι περιοχή πάνω από την Ασγάτα και από εκεί πηγαίναμε στην αρχή περπατητοί στο μεταλλείο της Καλαβασού για αρκετό καιρό, στην συνέχεια όμως μας μετέφεραν με τα λεωφορεία.
Πότε άρχισε η Συντεχνιακή σου δράση; Πότε έγινες μέλος της ΠΕΟ;
Γνώρισα Καλαβασιώτες στελέχη συνδικαλιστές, γίναμε φίλοι και γραφτήκαμε στην συντεχνία. Ήταν πράγματι γερά στελέχη και βοηθούσαν τον κόσμο.
Θυμάσαι κάτι σημαντικό όσο δούλευες στο μεταλλείο;
Θυμούμαι ότι όταν ζήτησα άδεια για να παντρευτώ το 1951 είπα στο μάστορά μου ότι θα λείψω για δύο βδομάδες και αντέδρασε έντονα . Μού έδωσε μόνο μια βδομάδα γιατί είχε ανάγκη η Εταιρεία την δουλειά μας.
Μαζί σας δούλευαν και Τουρκοκύπριοι. Πώς ήταν οι σχέσεις σας;
Είχαμε αρκετούς Τουρκοκύπριους από την Τόχνη, το Μαρί και άλλα χωριά. Συνεργαζόμασταν, είχαμε φίλους, δουλεύαμε όλοι μαζί χωρίς να ξεχωρίζουμε. Όμως υπήρχαν κάποιοι όπως και από την δική μας πλευρά που δυστυχώς διέσπειραν την έχθρα μεταξύ μας.
Συμμετείχες σε κάποια απεργία;
Είχαμε μια μεγάλη απεργία που διήρκησε έξη μήνες ,τη περίοδο των μεγάλων απεργιακών αγώνων της δεκαετίας του 40΄ και κάτι που μού έμεινε στην μνήμη ως τώρα , ήταν όταν κάναμε έρανο στα χωριά μας για να κρατήσουμε την απεργία . Εγώ ήρθα στο χωριό μου . Ήταν 1η Μαΐου και μετά την εκκλησία έκανα έρανο . Εκεί βγήκε ο παπάς του χωριού μας , ο αείμνηστος Παπαχριστόφορος ο οποίος κάλεσε τους χωριανούς να βοηθήσουν, χαρακτηριστικά είπε: «Αυτούς πρέπει να τους βοηθήσουμε γιατί δουλεύουν κάτω από την γή»…
Θυμάσαι ποια ήταν τα αιτήματα σας; Τι ζητούσατε και κάνετε απεργία;
Ζητούσαμε θυμούμαι να λιγοστέψουν οι ώρες δουλειάς και περισσότερο μεροκάματο.
Γενικά όταν θυμάσαι εκείνα τα χρόνια τι νοιώθεις;
Τα βάσανα που υπόφεραν οι μεταλλωρύχοι, η σκληρή και ατέλειωτη δουλειά. Μάθαμε να αγωνιζόμαστε, γνωρίσαμε την ΠΕΟ και ξέραμε το πόσο σημαντικό είναι να είμαστε οργανωμένοι.
Πόσο καιρό εργάστηκες στο μεταλλείο;
Εργάστηκα στο μεταλλείο πάνω από δεκαπέντε χρόνια. Στην συνέχεια εργάστηκα σε τρείς υδατοφράκτες ως τρυπανιτζής . Πάλι πολύ δύσκολη εργασία στο διάνοιγμα των τούνελς. Δύσκολη δουλειά και πολύ επικίνδυνη.
Θυμούμαι τη ζωή που πέρασα μέσα στα χρόνια τούτα και πώς άλλαξε η ζωή του μεροκαμαθκιάρη. Άς είναι καλά η ΠΕΟ που βοήθησε και βοηθά τον κόσμο.
Θέλω όταν πεθάνω να μου βάλουν την σημαία της ΠΕΟ δίπλα μου να με συντροφεύει.
Ποια κατά την γνώμη σου είναι τα σημαντικότερα ωφελήματα που πετύχετε τότε ως Συνδικαλιστικό κίνημα;
Σίγουρα το οκτάωρο και οι Κοινωνικές Ασφαλίσεις.
Ποιο είναι το μήνυμα σου προς τους νέους εργαζόμενους;
Να μελετούν την ιστορία του Εργατικού Κινήματος. Να γνωρίσουν τους αγώνες και τις συνθήκες της δουλειάς που περάσαμε εμείς οι παλιοί. Να είναι οργανωμένοι και κοντά στην ΠΕΟ πάντα.
Επιμέλεια Μαρί Κωνστάνς Κωνσταντίνου, Υπεύθυνη Ιστορικού Εργατικού Μουσείου και Ιστορικού Αρχείου ΠΕΟ
Αναδημοσίευση από την έντυπη έκδοση του Ε.Β. 26 Αυγούστου 2020
