Του Χρίστου Τομπάζου*
1η του Μάη. Μια μέρα ποτισμένη με το αίμα και τους αγώνες των εργαζομένων. Μέρα αντίστασης σε κάθε προσπάθεια να αλλοιωθεί, να διαστρεβλωθεί το ταξικό της περιεχόμενο. Μέρα, που οι εργαζόμενοι ανταμώνουν στους δρόμους, ενώνονται νοερά με όσους αγωνίστηκαν για το δίκιο του εργάτη. Ανταμώνουν με τους εργάτες του Σικάγο, συναντούν τους εργάτες της πρώτης Πρωτομαγιάς στην Κύπρο το 1925, περπατάνε στους δρόμους του Μάη του 1958 στην Λευκωσία. Μαζί, όλοι όσοι αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για να κατακτήσει η εργατική τάξη δικαιώματα και αξιοπρέπεια.
Η αρχή έγινε στο Σικάγο το 1886…
«Η 1η του Μάη ήταν μια θαυμάσια μέρα. Ο παγωμένος άνεμος, που συχνά ήταν πολύ διαπεραστικός την άνοιξη, ξαφνικά έπεσε και είχε βγει ο δυνατός ήλιος. Γύρω στους 340.000 εργάτες διαδήλωναν σε όλη τη χώρα. Περίπου 190.000 είχαν κατέβει σε απεργία. Στο Σικάγο 80.000 απεργούσαν. Τη Δευτέρα η απεργία απλώθηκε.»
Λόγια του Α. Σπάις, ηγετικού στελέχους των Συνδικάτων.
Η ηρωική εξέγερση πνίγηκε στο αίμα. Ο Α. Σπάις στην απολογία του, προτού οδηγηθεί στην αγχόνη μεταξύ άλλων, έλεγε στους κατηγόρους του: «Βαδίζετε κυριολεκτικά σε μια υπόγεια φωτιά. Μπορείτε να το αγνοείτε. Δε θα την αποφύγετε»
Ενενήντα πέντε χρόνια πέρασαν και από την πρώτη φορά που γιορτάστηκε η Πρωτομαγιά στην Κύπρο. Με πρωτοβουλία του τότε Κ.Κ.Κ. και του Εργατικού Κέντρου Λεμεσού γιορτάστηκε στη παρουσία δεκάδων εργαζομένων για πρώτη φορά η τιμημένη Εργατική Πρωτομαγιά.
Ο «Νέος άνθρωπος» στη έκδοση του της 1η Μαϊου 1925 είχε γράψει: «Για πρώτη φορά γιορτάζεται σ’ αυτή την γωνιά της γης η Πρωτομαγιά του πραγματικού ξεσκλαβωμού, από τους οργανωμένος εργάτες, τους χωρικούς και το Κ.Κ.Κ. που αγωνίζονται πάντα για τη ευημερία και τη ελευθερία τόπου μας».
Πηγαίνοντας νοερά προς τα πίσω, διακρίνουμε μέσα από την εξέλιξη των Πρωτομαγιάτικων εκδηλώσεων, την ζωντανή τους σχέση με την ιστορική διαδρομή των αγώνων του κινήματος μας. Κάποιες από αυτές έχουν σφραγίσει την ιστορία του εργατικού κινήματος στον τόπο μας, όπως:
Το 1931 στην Εργατική Λέσχη Λευκωσίας έγινε η μεγαλύτερη μέχρι τότε συγκέντρωση με ομιλητές τον Τεύκρο Ανθία, τον Μικρασιάτη και το Γιάννη Ευσταθίου ο οποίος μίλησε στα Τουρκικά για να καταλαβαίνουν και οι Τουρκοκύπριοι εργάτες.
Το 1940 έγιναν εκδηλώσεις σε όλη τη Κύπρο με πρωτοφανή συμμετοχή και με αιτήματα την άρση των εκτοπιστικών διαταγμάτων στελεχών του Εργατικού Κινήματος, την θέσπιση πλήρους Εργατικής Νομοθεσίας και την παραχώρηση Κοινωνικών Ασφαλίσεων.
Από το 1943 οι συγκεντρώσεις μεταφέρονται σε ανοικτούς χώρους παρά τα τεράστια εμπόδια που παρέμβαλλαν οι αποικιοκράτες όπως η λογοκρισία, η παρουσία χαφιέδων και αστυνομικών, η απαγόρευση της χρήσης μεγάφωνων, η κατάσχεση των εράνων που διεξάγονταν στις συγκεντρώσεις κλπ.
Το 1947 λόγω της σκληρής μάχης που έδιναν τότε οι πρωτοπόροι Μεταλλωρύχοι γιορτάζεται η Πρωτομαγιά στη Λεύκα και στο Μαυροβούνι. Η αμερικάνικη διοίκηση της εταιρείας απαγόρευσε την εκδήλωση και εκβιαστικά έκλεισε για τρεις ημέρες τις εγκαταστάσεις. Οι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι εργαζόμενοι θυσίασαν τα τρία μεροκάματα, που για τα δεδομένα της τότε εποχής ήταν δυσβάσταχτο κόστος, δεν πτοήθηκαν και εκατοντάδες ήταν αυτοί που πήραν μέρος στη μεγαλειώδη παρέλαση αψηφώντας τα μέτρα της Διεύθυνσης της εταιρείας και της αστυνομίας.
Η πιο συγκλονιστική ίσως Πρωτομαγιά πραγματοποιήθηκε το 1958. Χιλιάδες Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι εργάτες ξεχύθηκαν στους δρόμους ανεμίζοντας τα κόκκινα λάβαρα. Αυτό το συγκλονιστικό συναπάντημα Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων ενωμένων κάτω από τα ίδια λάβαρα, αποτέλεσε το πρόσχημα για να αρχίσουν οι δολοφονίες Τουρκοκυπρίων πρωτοπόρων αγωνιστών από τα όργανα του σωβινισμού και την ΤΜΤ τα οποία και επέβαλαν το διαχωρισμό του Συνδικαλιστικού Κινήματος και τη δημιουργία των Τούρκικων Συντεχνιών.
Πρωτομαγιά 2014. 56 χρόνια μετά τον ματωμένο Μάη του 58, η ΠΕΟ και τα Τ/Κυπριακά Συνδικάτα μέλη της ΠΣΟ, οργανώνουν ξανά κοινό γιορτασμό της Πρωτομαγιάς. Πολλές χιλιάδες Ε/Κ και Τ/Κ εργαζόμενοι ενώθηκαν στο γήπεδο της νεκρής ζώνης, γνωστό ως Τσεντί Γκαγιά. Έκτοτε, τιμούμε μαζί την κορυφαία γιορτή της τάξης μας.
134 χρόνια μετά την ηρωική Πρωτομαγιά του Σικάγο, 95 χρόνια από την πρώτη Πρωτομαγιά στην Κύπρο, τα οράματα των πρωτοπόρων παραμένουν ζωντανά και διαχρονικά. Ενώνουν τους εργαζόμενους στον αγώνα για εργασία με δικαιώματα, για ειρήνη, δημοκρατία και κοινωνική πρόοδο.
Η 1η του Μάη είναι μέρα τιμής και μνήμης. Είναι μέρα αγώνα για τα δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των εργαζομένων για μια κοινωνία χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις, για μια επανενωμένη Κύπρο, κοινή πατρίδα όλων των παιδιών της, Ελληνοκυπρίων, Τουρκοκυπρίων, Μαρωνιτών, Αρμένιων Λατίνων.
ΖΗΤΩ Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ
*Κεντρικός Οργανωτικός Γραμματέας ΠΕΟ
