Η έρευνα για τη θυσία των τεσσάρων φέρνει στο φως νέα στοιχεία και καταδεικνύει τους ενόχους ενός από τα πολλά φρικιαστικά εγκλήματα των Εοκαβητατζίδων
Πάμπος Χριστοφή, Τάσος Χριστοφή, Παντελής Χαραλάμπους, Χριστάκης Κόμπος… Τέσσερα νέα παλικάρια που σκοτώθηκαν στην αντίσταση προασπιζόμενοι τη νομιμότητα, τη δημοκρατία. Σκοτώθηκαν άνανδρα από τους φασίστες της ΕΟΚΑ Β’ σε ένα από τα πολλά φρικιαστικά εγκλήματα που έκαναν οι προδότες αυτού του τόπου. Είναι οι τέσσερις ήρωες αντιστασιακοί που δολοφονήθηκαν και θάφτηκαν πρόχειρα σε σκουπιδότοπο στον Άγιο Τύχωνα. Μετά την ανεύρεση των σορών τους από συγγενείς τους, τάφηκαν σε ομαδικό τάφο και αυτή την περίοδο γίνεται η εκταφή και η ταυτοποίηση των οστών τους για να πραγματοποιηθούν σε κατοπινό στάδιο οι κηδείες τους.
Στη μνήμη των ηρώων το σωματείο ΠΑΟΚ Κλήρου αποφάσισε να ξεκινήσει έρευνα για ανάδειξη της ιστορίας της δημοκρατικής αντίστασης στην κοινότητα. Μέσα από αυτή την προσπάθεια ξεκίνησε η έρευνα σχετικά με τη θυσία των τεσσάρων παληκαριών καθώς τα δυο αδέλφια Χριστοφή ήταν καθημερινά στην Κλήρου και μέλη του σωματείου. Η έρευνα μάλιστα ανέδειξε άγνωστες πτυχές της ιστορίας οι οποίες καταδεικνύουν τους ενόχους αλλά και τη φρικαλεότητα του εγκλήματος.
Στις 22 Ιουλίου οι Λαϊκές Οργανώσεις Κλήρου θα παρουσιάσουν το δεύτερο μέρος σχετικού ντοκιμαντέρ που αναφέρεται και στην ιστορία της δολοφονίας των τεσσάρων και το οποίο περιλαμβάνει νέες, άγνωστες μέχρι σήμερα, μαρτυρίες. Πρωτεργάτης αυτής της προσπάθειας είναι ο Σίμος Ευτυχίου με τον οποίο συνομιλήσαμε.
Όπως λέει, λόγω της καθημερινής του ενασχόλησης με την έρευνα για τη θυσία των τεσσάρων ταυτίστηκε με αυτή την ιστορία και συνδέθηκε πολύ με τις οικογένειες των ηρώων.
Η έρευνα έδωσε νέα στοιχεία και φώτισε άγνωστες πτυχές
Ερωτηθείς εάν ανακάλυψε άγνωστες πτυχές της υπόθεσης, ο Σίμος Ευτυχίου μας ανέφερε ένα πρόσφατο περιστατικό που καταδεικνύει τη σημαντικότητα της έρευνας. «Όταν ξεκίνησε πρόσφατα η εκταφή, οι πληροφορίες που είχε ο κ. Ξενοφών Καλλή ο οποίος ηγείται των εκταφών ήταν ότι οι τέσσερις ήρωες ήταν θαμμένοι στον ίδιο τάφο. Στην πορεία ανακαλύφθηκε ότι εκεί βρίσκονταν μόνο οι τρείς. Ψάχνοντας το υλικό που είχα μαζέψει, ανακαλύψαμε μέσα από μια φωτογραφία στο σαρανταήμερο μνημόσυνο τους ότι ο τέταρτος θάφτηκε σε διπλανό τάφο και θα εκδοθεί νέο διάταγμα εκταφής για να εντοπιστεί. Ο κ. Καλλής είναι βέβαιος από τη φωτογραφία αυτή ότι θα εντοπιστεί στο σημείο και ο τέταρτος ήρωας.»
Όπως αναφέρει ο Σίμος Ευτυχίου, ο ΠΑΟΚ Κλήρου έφτιαξε ένα ντοκιμαντέρ για την ιστορία αυτή και στα πλαίσια της δημιουργίας του είχαν μαζευτεί όλες οι μαρτυρίες εκείνων που εμπλέκονταν και όλο το υλικό, φωτογραφίες, αντικείμενα κ.α. Ένα από τα αντικείμενα είναι το ρολόι που φορούσε ένας εκ των τεσσάρων που είχε το έμβλημα της Ομόνοιας και, όπως σημειώνει ο Σ. Ευτυχίου, αποτέλεσε επιβαρυντικό παράγοντας για τη δολοφονία τους. «Φαίνεται ότι οι πιο πολλές και φρικτές δολοφονίες έγιναν όταν οι πραξικοπηματίες έμαθαν πως ο Μακάριος ζει. Έβγαλαν όλο το μένος τους στους αντιστασιακούς και σε όσους ανθρώπους υπερασπίζονταν τη δημοκρατία ή είχαν αντίθετη άποψη με αυτούς», τονίζει ο Σ. Ευτυχίου.
Ερωτηθείς για τυχόν νέες μαρτυρίες, ο Σ. Ευτυχίου μας παρέπεμψε στην παρουσίαση του ντοκιμαντέρ στις 22 Ιουλίου όπου παρουσιάζεται μια νέα μαρτυρία η οποία ρίχνει ακόμα περισσότερο φως στα γεγονότα εκείνων των ημερών.
Το ιστορικό της θυσίας των τεσσάρων ηρώων
Η δολοφονία των τεσσάρων παλικαριών, Πάμπος Χριστοφή 24 ετών, Τεχνικός από το Φυκάρδου, Τάσος Χριστοφή 22 ετών, Επιπλοποιός από το Φυκάρδου, Παντελής Χαραλάμπους 22 ετών, Επιπλοποιός από τη Λαζανιά, Χριστάκης Κόμπος 24 ετών, μέλος του Εφεδρικού Σώματος, έγινε στις 16 Ιουλίου 1974 από Εοκαβητατζήδες και είναι ένα από τα πιο φρικτά εγκλήματα που έγιναν ποτέ στην Κύπρο. Να σημειώσουμε ότι τρείς εκ των τεσσάρων ήταν και μέλη της ΠΕΟ.
Ο Χριστάκης Κόμπος, μέλος του Εφεδρικού Σώματος, έλαβε μέρος στις μάχες που έγιναν στο Προεδρικό Μέγαρο κατά την επίθεση των πραξικοπηματιών στις 15 Ιουλίου και στη συνέχεια συνόδευσε το Μακάριο στην πορεία διαφυγής του προς τον Κύκκο και μετά την Πάφο.
Φτάνοντας στην Κλήρου, ο αστυνομικός Γεώργιος Βρυώνη Βρούντος, ισχυρίστηκε ότι αρρώστησε και ο Πρόεδρος Μακάριος έδωσε εντολή στον Κόμπο να μείνει πίσω και να συνοδεύσει τον Βρούντο στη Λεμεσό.
Πρόλαβαν και βρήκαν καταφύγιο σε ένα σπίτι και άλλαξαν τα στρατιωτικά τους ρούχα με πολιτικά και στη συνέχεια συνελήφθησαν, ανακρίθηκαν από μέλη της ΕΟΚΑ Β’ και αφέθησαν ελεύθεροι.
Διέφυγαν στο χωριό Φικάρδου, όπου τα αδέλφια Χαράλαμπος και Αναστάσης Χριστοφή, μαζί με τον φίλο τους Παντελάκη Χαραλάμπους από τη Λαζανιά, προσφέρθηκαν να τους μεταφέρουν στη Λεμεσό με αυτοκίνητο.
Ακολουθώντας τη διαδρομή Φαρμακάς, Οδού, Κελλάκι, έφτασαν στο δίστρατο της Παρεκκλησιάς, όπου έπεσαν σε μπλόκο της ΕΟΚΑ Β’ και οι οπλοφόροι τους συνέλαβαν και ξεκίνησαν να τους ανακρίνουν.
Σε κάποια φάση, περνούσε από εκεί ο γνωστός δικηγόρος Ανδρέας Νεοκλέους από τη Λεμεσό, ο οποίος πήγαινε στη Λευκωσία για να ορκιστεί ως υπουργός της πραξικοπηματικής κυβέρνησης του Σαμψών.
Ο Βρούντος, ο οποίος ήταν συγχωριανός του, του ανέφερε ότι είχε πληροφορίες για τον Μακάριο και του ζήτησε να τον αφήσει να πάει στο στρατόπεδο των Πολεμιδιών για να τις δώσει σε συγκεκριμένο άτομο, κάποιον Νεοφύτου.
Ο Νεοκλέους διάταξε να τον αφήσουν και με συνοδεία Εοκαβητατζήδων, πήγε στο στρατόπεδο. Στις 7.30 το απόγευμα της ίδιας μέρας (16 Ιουλίου), ζήτησε να τον μεταφέρουν στο χώρο όπου είχαν συλληφθεί και κρατούντο οι 4 νέοι.
Όταν τον πήραν εκεί, ο αρχηγός των παρανόμων, του είπε ότι δεν ξέρει τι έγινε και ότι έφυγαν με το λεωφορείο.
Οι 4 αγωνιστές της Δημοκρατίας και της Νομιμότητας, είχαν όμως μεταφερθεί στην Αμαθούντα, στο σπίτι ενός πρώην αστυνομικού και αφού δικάστηκαν παράνομα και με συνοπτικές διαδικασίες, καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Αφού βασανίστηκαν άγρια, μεταφέρθηκαν στη περιοχή Βαθύ Αρκάτζιη στον Άγιο Τύχωνα όπου εκτελέσθηκαν εν ψυχρώ και θάφτηκαν πρόχειρα σε ένα σκουπιδότοπο.
Οι δολοφόνοι έστησαν τα δύο αδέλφια να βλέπουν προς το βουνό και τους άλλους δύο να βλέπουν προς τη θάλασσα και τους γάζωσαν με τα αυτόματα.
Πανηγύριζαν οι δολοφόνοι
Είναι χαρακτηριστικό αυτό που ανάφερε στη δίκη των εφτά συλληφθέντων για το έγκλημα ο Στέλιος Κωνσταντίνου Πατάτας, ότι οι δολοφόνοι των τεσσάρων πανηγύριζαν με τέτοιο τρόπο για το έγκλημα τους λες και είχαν καταλάβει την Κωνσταντινούπολη.
Ο εντοπισμός των νεκρών, έγινε στις 5 Αυγούστου 1974, 20 μέρες μετά τη δολοφονία τους.
Ο Χρύσανθος Χρυσάνθου, στο συγκλονιστικό του βιβλίο «Με αίμα στέριωσε η δημοκρατία» αναφέρει ότι η ανακάλυψη των πτωμάτων έγινε από συγγενή του Χριστάκη Κόμπου, ο οποίος είχε ακούσει μια πληροφορία για την εκτέλεση 4 ανδρών σε ένα από τους 4 σκουπιδότοπους του Αγίου Τύχωνα. Καθημερινά έψαχνε στη περιοχή, ώσπου ανακάλυψε ένα ανθρώπινο χέρι να προεξέχει μέσα από το χώμα και «από τις εκδορές και το χώμα στα νύχια, φαίνεται ότι το θύμα ήταν ζωντανό όταν θάφτηκε»… το χέρι ήταν του Χριστάκη Κόμπου.
Συγκλονιστική είναι και η περιγραφή του Ιωάννη Χριστοφή, αδελφού των δυο δολοφονημένων:
«Οι δυο πρώτοι ήταν ανάσκελα. Το πτώμα ανήκε στον αδελφό μου Χαράλαμπο Χριστοφή, το τελευταίο πτώμα που ξεθάψαμε αναγνώρισα ότι ανήκε στον αδελφό μου Τάσο. Όταν τον καθάρισε ο γιατρός βρήκαμε στην τσέπη του το ρολόι του. Πήρα το ρολόι του και το κοίταξα. Το αναγνώρισα γιατί στην πλάκα ανεγράφετο το σήμα “ΟΜΟΝΟΙΑ”. Το ρολόι είχε ημερομηνία 17 και ώρα 12 παρά 28 λεπτά. Το έπλυνα γιατί είχε ανθρώπινη σάρκα πάνω».
Ο αστυνομικός Πανίκος Χριστοδούλου, καταθέτοντας στο δικαστήριο είπε ότι οι δύο αδελφοί Χαράλαμπος και Αναστάσης Χριστοφή βρέθηκαν αγκαλιασμένοι στον ομαδικό τάφο του Αγίου Τύχωνα.
Τους τέσσερις ήρωες, έθαψαν σε ομαδικό τάφο, στο κοιμητήριο του Αγίου Νικολάου στη Λεμεσό.
Έγκλημα χωρίς ενόχους!
Οι εφτά κατηγορούμενοι, δεν παραδέχθηκαν ενοχή και παραπέμφθηκαν στο Κακουργιοδικείο, το οποίο με απόφαση του στις 8 Σεπτεμβρίου 1978, έκρινε ότι δεν έπρεπε να καλέσει τους κατηγορούμενους σε απολογία και τους απάλλαξε από τις κατηγορίες. Για την Ιστορία να σημειώσουμε ότι οι συλληφθέντες ήταν οι Ανδρέας Ππουρής, Μιχάλης Στόκκος, Χαράλαμπος Φούρναρης, Γιώργος Αγιώτης, Χαράλαμπος Μανώλη, Μιχάλης Παχνιώτης και Χριστάκης Παύλου.
Ο Γενικός Εισαγγελέας Κρίτων Τορναρίτης προσέβαλε την απόφαση στο Ανώτατο Δικαστήριο στις 11 Σεπτεμβρίου 1978.
Ταυτόχρονα οι συγγενείς των θυμάτων οργάνωσαν διαμαρτυρία στη Λευκωσία.
Το Ανώτατο αποδέχθηκε τη θέση της υπεράσπισης και στις 17 Ιανουαρίου 1979 αποφάνθηκε με πλειοψηφία, ότι ο Γενικός Εισαγγελέας δεν δικαιούται να εφεσιβάλει αθωωτικές αποφάσεις Κακουργιοδικείων και γι’ αυτό απέρριψε έφεση κατά της αθώωσης από το Κακουργιοδικείο.
Η ιστορία του Χριστάκη Κόμπου, των αδελφών Πάμπου και Τάσου Χριστοφή και του Παντελή Χαραλάμπους, των ηρώων της Δημοκρατίας, δεν αναφέρεται σε κανένα σχολικό βιβλίο. Ήρωες αδικαίωτοι που το αίμα τους, θα στοιχειώνει για πάντα τούτο τον τόπο.
Σπύρος Σωτηρίου
