Κάθε χρόνο αυτές τις μέρες των μαύρων επετείων της 15ης και 20ής Ιουλίου η μνήμη γυρίζει πίσω στις αποφράδες μέρες του Πραξικοπήματος της ΕΟΚΑ Β’ και της Τουρκικής εισβολής που ανέκοψαν τα όνειρα και τις προσδοκίες των ανθρώπων και πισωγύρισαν τη φυσιολογική πορεία του τόπου μας προς την πρόοδο και την ευημερία.
Πάντοτε είναι στη σκέψη μας τα τραγικά γεγονότα του ’74 αλλά κυρίως αυτές τις μέρες θυμόμαστε πιο έντονα το ανοσιούργημα του πραξικοπήματος και της εισβολής και υποκλινόμαστε μπροστά στη θυσία των ηρωικών παλικαριών που πρόταξαν τα στήθια τους, αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν προασπίζοντας την Κυπριακή Δημοκρατία, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την ελευθερία της πατρίδας μας.
1974: Το πιο πικρό καλοκαίρι
Το καλοκαίρι του 1974 στάθηκε το πιο πικρό και το πιο τραγικό στη σύγχρονη ιστορία του μαρτυρικού μας νησιού. Η μικρή Κύπρος ανακηρύχτηκε το 1960 ως ανεξάρτητο κράτος. Στη συνέχεια, με πρώτο Πρόεδρο τον αείμνηστο Εθνάρχη Μακάριο, άρχισε μια ειρηνική και ελπιδοφόρα πορεία ως ανεξάρτητη Κυπριακή Δημοκρατία, πλήρες και ισότιμο μέλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης και άλλων διεθνών Οργανισμών.
Τα πρώτα δεκατέσσερα χρόνια της κυπριακής ανεξαρτησίας, παρόλο που ήταν χρόνια μεγάλης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης, στάθηκαν για τον τόπο χρόνια πολυτάραχα και αιματοβαμμένα.
Οι εχθροί της Κύπρου συνωμοτούσαν συνεχώς για την επιβολή διχοτομικών, αντεθνικών λύσεων στο κυπριακό πρόβλημα. Η δράση παράνομων ομάδων και οργανώσεων ενάντια στην εκλεγμένη ηγεσία του τόπου, όπως ήταν το Εθνικό Μέτωπο και αργότερα η ΕΟΚΑ Β΄, αλλά και οι διακοινοτικές συγκρούσεις που άρχισαν από το 1963, δημιούργησαν στο νησί μια εκρηκτική κατάσταση, που ενείχε τα σπέρματα μιας επερχόμενης καταστροφής και εθνικής τραγωδίας.
Αποκορύφωμα της συνωμοσίας που ξένα κέντρα αποφάσεων μεθόδευαν σε βάρος της Κύπρου, υπήρξε το δίδυμο έγκλημα του 1974: Το προδοτικό πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β΄, που έγινε στις 15 Ιουλίου 1974 και η βάρβαρη τουρκική εισβολή που ακολούθησε στις 20 Ιουλίου και στις 14 Αυγούστου.
Με την εκδήλωση του πραξικοπήματος το πρωινό της Δευτέρας, 15ης Ιουλίου τα τανκς της προδοσίας κατευθύνθηκαν στο Προεδρικό Μέγαρο, με στόχο την ανατροπή και τη δολοφονία του εκλεγμένου και λαοπρόβλητου ηγέτη της Κυπριακής Δημοκρατίας Εθνάρχη Μακαρίου. Ταυτόχρονα, οι πραξικοπηματίες κινήθηκαν ενάντια στην Αρχιεπισκοπή, κατέλαβαν το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και διέδιδαν ψευδώς ότι «ο Μακάριος ήταν ήδη νεκρός».
Τις τραγικές συνέπειες του πραξικοπήματος, του πιο επονείδιστου εγκλήματος που συντελέστηκε ποτέ σε βάρος του τόπου και του λαού μας, βιώνουμε καρτερικά και με ανεπούλωτες τις πληγές, εδώ και 42 χρόνια. Οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, οι ηρωικοί μας εγκλωβισμένοι, οι 200,000 συμπατριώτες μας που έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα και η συνεχιζόμενη παράνομη κατοχή του 37% των πατρογονικών εδαφών μας, ο εποικισμός και η λεηλασία της κατεχόμενης γης μας, καθορίζουν με δραματικό τρόπο το πικρό σκηνικό της κυπριακής τραγωδίας… και όλοι προσδοκούμε σύντομα την κάθαρση και το λυτρωτικό τέλος της.
Το χρονικό μιας μεγάλης προδοσίας
Σάββατο, 20 Ιουλίου 1974, η Τουρκία εκμεταλλεύτηκε το προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και επιτίθεται ύπουλα και άνανδρα κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας. Στις 5 το πρωί ρίχνει δυνάμεις αλεξιπτωτιστών στο θύλακα Λευκωσίας-Αγύρτας, ενώ λίγο αργότερα επιχειρεί να αποβιβάσει δυνάμεις κοντά στη Γλυκιώτισσα Κερύνειας.
Ο κυπριακός λαός και κυρίως τα στρατευμένα παιδιά του δεν αργούν να αντιληφθούν την απάτη των πραγματικών “Προδιαγεγραμμένων σχεδίων” της Νατοϊκής προδοσίας.
Σε όλες τις κύριες πόλεις της Κύπρου επικρατεί κατάσταση πολεμικού συναγερμού.
Στο μεταξύ, η τουρκική αεροπορία συνεχίζει τις επιθέσεις της κατά του αεροδρομίου Λευκωσίας. Παρόλα αυτά το αεροπορικό μπαράζ του αεροδρομίου παραμένει ακόμα καταιγιστικό και πολλές από τις αεροπορικές επιδρομές, αναχαιτίζονται.
Το απόγευμα της 20ής Ιουλίου 1974 ο διορισθείς από τη Χούντα “Πρόεδρος” της Δημοκρατίας Νίκος Σαμψών, απηύθηνε μήνυμα προς τον Κυπριακό λαό από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Σε αυτό, αφού εξέφρασε το «θαυμασμό» και τη «συγκίνησή» του, ανέφερε ότι «η γενναιοψυχία σας μας οδηγεί από νίκης εις νίκην»!
Την Κυριακή, 21 Ιουλίου η Λευκωσία και οι άλλες πόλεις περνούν την πρώτη νύκτα του πολέμου υπό πλήρη συσκότιση. Αγρυπνούν αναμένοντας ελληνικά αεροπλάνα, έχοντας κατά νουν το πολεμικό ανακοινωθέν που έλεγε: “Ανακοινούται ότι η Ελλάς εκήρυξεν γενικήν επιστράτευση”.
Όταν ξημέρωσε η Δευτέρα, 22 Ιουλίου, το BBC μετέδωσε ότι μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας επιτεύχθηκε συμφωνία για την κατάπαυση του πυρός, ύστερα από προσωπική παρεμβολή του Αμερικανού υπ. Εξωτερικών, Κίσσιντζερ. Η κατάπαυση του πυρός θα τεθεί σε εφαρμογή από τις 4 μ.μ. Ο ίδιος ο Κίσσιντζερ δηλώνει στους δημοσιογράφους ότι υποχρεώθηκε να παρέμβει, ύστερα από επείγουσες και επίμονες πληροφορίες από την Αθήνα, ότι επρόκειτο για αναταραχή στις Ελληνικές ένοπλες δυνάμεις. Ενώ, στην πραγματικότητα επρόκειτο για ευκαιρία στους εισβολείς να αντικαταστήσουν τις απώλειές τους και να αποβιβάσουν και νέες δυνάμεις για ολοκλήρωση του διαμελισμού.
Μια πληροφορία που ήρθε στις 23 Ιουλίου ήθελε το τουρκικό προγεφύρωμα να φτάνει από τη Λάπηθο μέχρι τον Παχύαμμο. Βέβαια ήταν και η κατάληψη της Κερύνειας που πραγματοποιήθηκε μετά το “παύσατε πυρ”. Πλέον, η προδοσία γίνεται γνωστή σε όλους, αφού ανατολικά και δυτικά της Κερύνειας διαθέταμε δύο στρατόπεδα πυροβολικού. Στη μέση διαθέταμε το στρατόπεδο της Γλυκιώτισσας όπου έδρευε το 3ο Τακτικό Συγκρότημα, στο Μπέλλαπαϊς ενέδρευε μοίρα καταδρομέων, στις κορυφογραμμές του Πενταδακτύλου βρισκόταν βάση ορεινού πυροβολικού και επί πλέον διαθέταμε τορπιλλακάτους στο λιμάνι της Κερύνειας και βατραχανθρώπους. Η αγανάκτηση πέρα για πέρα δικαιολογημένη.
Δυνάμεις είχαμε πάρα πολλές εκεί… Στις οθόνες των ραντάρ επεσημάνθη ότι οι Τούρκοι είχαν ξεκινήσει από τη Μερσίνη κι έφθαναν και ενώ υπήρξαν αγωνιώδεις εκκλήσεις από μέρους των αξιωματικών και άλλων ότι έπρεπε να τεθούν επιτέλους σε εφαρμογή ορισμένα σχέδια, εν τούτοις κανένα μέτρο δεν ελήφθη…
Εν τω μεταξύ, ο Σαμψών παραιτείται και την προεδρία αναλαμβάνει ο Γλαύκος Κληρίδης.
Στην Ελλάδα πέφτει η Χούντα και στις 24 Ιουλίου ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής σχηματίζει την πρώτη κυβέρνηση μετά από την επταετή δικτατορία που έμελλε να γράψει με μελανά χρώματα την πιο μαύρη ιστορία στην νεότερη Ελληνική ιστορία.
Οι Τουρκικές δυνάμεις εισβολής συνεχίζουν την προέλασή τους και την Πέμπτη, 25 Ιουλίου, παρά την εντολή για κατάπαυση του πυρός, το προσφυγικό πρόβλημα αρχίζει να λαμβάνει διαστάσεις. Κύματα Ελληνοκύπριων προσφύγων συρρέουν στη Λευκωσία και στις υπόλοιπες πόλεις, από την περιοχή της Κερύνειας.
Την Παρασκευή, 26 Ιουλίου, ο προεδρεύων της Δημοκρατίας, Γλαύκος Κληρίδης, με νέα δημοσιογραφική του διάσκεψη καταγγέλλει την κατ’ εξακολούθηση παραβίαση της συμφωνίας καταπαύσεως του πυρός από μέρους των τουρκικών στρατευμάτων.
Στις 29 Ιουλίου ο Τούρκος πρωθυπουργός Ετζεβίτ αρνείται να δεχτεί σχέδιο διακανονισμού επί του οποίου είχαν συμφωνήσει οι τρεις υπουργοί των εγγυητριών δυνάμεων στη Γενεύη.
Παρόλο που συνεχίζονταν οι συνομιλίες στη Γενεύη, ο τουρκικός στρατός ξεκίνησε μια δεύτερη πλήρους κλίμακας επίθεση την Τετάρτη, 14 Αυγούστου, καταρρακώνοντας έτσι το επιχείρημα της Τουρκίας ότι εισέβαλε δήθεν για να αποκαταστήσει τη συνταγματική τάξη, μιας και η συνταγματική τάξη είχε ήδη αποκατασταθεί με την ανάληψη της εξουσίας από τον Πρόεδρο της Βουλής των Αντιπροσώπων κ. Γλαύκο Κληρίδη. Αφού άλλωστε, το άρθρο 36 του Συντάγματος αναφέρει ρητά ότι σε περίπτωση απουσίας του Προέδρου της Δημοκρατίας τον αναπληρεί ο Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων.
Μετά το τέλος της δεύτερης φάσης της εισβολής η Τουρκία αύξησε τα εδάφη που έθεσε υπό τον έλεγχό της, περιλαμβανομένης της τουριστικής περιοχής της Αμμοχώστου και της περιοχής της Μόρφου, που είναι πλούσια σε παραγωγή εσπεριδοειδών. Συνολικά 36% σχεδόν του εδάφους της Κυπριακής Δημοκρατίας περιήλθε υπό την τουρκική στρατιωτική κατοχή, μια περιοχή που η Τουρκία εξακολουθεί να κατέχει μέχρι σήμερα παρά τη διεθνή καταδίκη.
Η προέλαση των τουρκικών στρατευμάτων σταμάτησε σε μια γραμμή η οποία είχε προταθεί από την Τουρκία ως η διαχωριστική γραμμή της διχοτόμησης του νησιού το 1965. Η γραμμή αυτή έγινε γνωστή ως γραμμή Αττίλα από την κωδική ονομασία που έδωσε η Τουρκία στην επιχείρηση της εισβολής.
Όλες αυτές τις μέρες ο Πρόεδρος Μακάριος βρισκόταν στο Λονδίνο απ’ όπου σε δημοσιογραφική του διάσκεψη επέκρινε τη στάση των ΗΠΑ, οι οποίες όπως είπε:”ηδύνατο να ανακόψουν την τουρκική εισβολή ή, τουλάχιστον να περιορίσουν την περαιτέρω προέλαση των τουρκικών επιδρομικών δυνάμεων”.
“Θλίβομαι βαθύτατα, είπε ο Αρχιεπίσκοπος, διότι κατά τας τραγικά αυτάς στιγμάς τας οποίας διέρχεται η Κύπρος, δεν ευρίσκομαι πλησίον του κυπριακού λαού, το δράμα του οποίου ζω”.
Παράλληλα, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κωνσταντίνος Καραμανλής απευθύνει διάγγελμα προς τον Ελληνικό λαό στο οποίο αναφέρεται στο προδοτικό πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου και στις ολέθριές του συνέπειες αλλά και στο τί “εκληροδότησε” στη σημερινή κυβέρνηση της Ελλάδας το δικτατορικό καθεστώς της Χούντας. Επιπλέον εξηγεί ότι λόγω απόστασης και άλλων παραγόντων (υπαινισσόμενος την αποστελέχωση και αποδυνάμωση του στρατεύματος κατά την επταετή δικτατορία), η Ελλάδα αδυνατεί να αποστείλει στρατιωτική βοήθεια στην Κύπρο.
46 χρόνια μετά…
Οραματιζόμαστε μια Κύπρο της ειρήνης, της δημοκρατίας, της ελευθερίας και της δικαιοσύνης, όπου όλα τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι κατοχυρωμένα και διασφαλισμένα, χωρίς καμία διάκριση. Μια επανενωμένη Κύπρο, κοινή πατρίδα για όλους τους κατοίκους της. Θέλουμε να ζήσουμε σε μια πραγματικά ελεύθερη, επανενωμένη πατρίδα, χωρίς κατοχικές δυνάμεις και στρατεύματα, χωρίς συρματοπλέγματα μίσους και διαχωρισμού.
Της Άντρης Μιχαήλ
