Επιμέλεια-Έρευνα: Μαρί-Κωνστάνς Κων/νου
« …Είναι γνωστό ότι όταν λαμβάνεις μέρος σ’ ένα ομαδικό έγκλημα, δεν θεωρείς τον εαυτό σου εγκληματία. Είναι οι άλλοι που το κάνουν. Είναι γνωστό ότι το μόνο ζώο που βασανίζει είναι ο άνθρωπος. Ένα μέρος του εγκεφάλου μας, το πρωτόγονο μέρος (le cerveau reptilien), μας σπρώχνει να κάνουμε πράξεις εγκληματικές, κτηνώδεις, τρομακτικές ακόμα και για εμάς που τις κάνουμε. Μετά, όταν τα πάθη και τα μίση καταλαγιάσουν, το λογικό μέρος του εγκεφάλου μας έρχεται σε σύγκρουση με το πρωτόγονο. «Εγώ ποτέ δεν θα μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο, γιατί δεν είμαι κτήνος».
Κι είναι αλήθεια, δεν είμαι ΠΑΝΤΑ κτήνος. Μονάχα πότε-πότε.»
A. Enriquez/ {Αντί προλόγου 1- Απόσπασμα από τη σελ.6 του βιβλίου « Οι Δειλοί» του Χρίστου Αχνιώτη }
Ο απελευθερωτικός αγώνας των Κύπριων κατά των Άγγλων αποικιοκρατών την περίοδο 1955 – 1959, δεν έμεινε στην ιστορία μόνο ως αντίσταση του κυπριακού λαού, αλλά και σαν μια περίοδος αποτρόπαιων εγκλημάτων κατά των αριστερών. Το 1958 είναι η ματωμένη χρονιά, όπου εξελίχθηκε σε ένα όργιο δολοφονικών επιθέσεων κατά στελεχών του Λαϊκού Κινήματος.
Οι απειλές για εκτέλεση, οι επιστολές εκφοβισμού, οι ξυλοδαρμοί, οι προπηλακισμοί, το κλείσιμο καφενείων, το κούρεμα γυναικών, το κάψιμο βιβλίων αριστερών μαθητών και άλλα πολλά, είναι αυτά που συμπλήρωναν το ζοφερό σκηνικό εκείνης της περιόδου. Δεκάδες μέλη και στελέχη της ΠΕΟ και του ΑΚΕΛ συκοφαντήθηκαν, κακοποιήθηκαν, καταδιώχθηκαν, εξαναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν πάντα με την ίδια αβάσιμη πρόχειρη δικαιολογία να πλανάται στον αέρα: «ΠΡΟΔΟΤΗΣ».
Οικήματα του ΑΚΕΛ και της ΠΕΟ, οχήματα που διένειμαν τη Χαραυγή, δέχονταν καθημερινά εμπρησμούς και λεηλασίες από τους κουκουλοφόρους του Γρίβα, όπως ο ίδιος έγραψε σε επιστολή του προς το Μακάριο «θα βάλω χέρι αλύπητα και στους κομμουνιστάς προδότας και θα αρχίσω ανοικτό πόλεμο εναντίον των» […]
Η τελική επίθεση ήταν η δολοφονία 18 στελεχών της Αριστεράς με διαταγές του Γρίβα.
Άνθρωποι τίμιοι, πατριώτες, εργάτες, οικογενειάρχες, στελέχη της ΠΕΟ και του ΑΚΕΛ, έγιναν θύματα πολιτικών δολοφονιών από άνανδρους μασκοφόρους της νύχτας. Μιχάλης Μικρασιάτης, Χριστόδουλος Ορνιθάρης, Μιχάλης Πέτρου, Ηλίας Ττοφαρής, Κυριάκος Πατάτας, Σάββας Μένοικος (λιθοβολήθηκε μέχρι θανάτου), Δημήτρης Μάτσουκος, Ανδρέας Σακκάς, Παναγιώτης Στυλιανού, Νικόδημος Ιωάννου, Μαρία Χαρίτου, Δεσπούλλα Κατσούρη, Αντρέας Αναστάση, Κώστας Κουννής, Γιάννης Ιωάννου, Παναγής Τσάρος και Ανδρέας Μιχαηλίδης, τα ονόματα μιας αιματοβαμμένης λίστας που δεν είχε σταματημό.
Η ψύχραιμη αντίδραση του κινήματος της Αριστεράς απέτρεψε τα χειρότερα. Δεν αποπροσανατόλισε όμως τους φασίστες, σωβινιστές που έπρεπε με κάθε τρόπο να εξοντώσουν και να τρομοκρατήσουν το κόσμο της Αριστεράς. Δεν ήταν μόνο οι δολοφονικές επιθέσεις. Ήταν και οι απειλές για εκτέλεση.
Την ίδια εποχή και στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας η φασιστική τρομοκρατική τουρκοκυπριακή οργάνωση ΤΜΤ με επικεφαλής τον Ντενκτάς προβαίνει σε δολοφονίες και διωγμούς προοδευτικών Τουρκοκυπρίων επιδιώκοντας να εξουθενώσει την Αριστερά στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Και οι Τουρκοκύπριοι φασίστες εθνικιστές εξαπέλυσαν ταυτόχρονη επίθεση με δολοφονίες και εκβιασμούς.
Το βράδυ της Πρωτομαγιάς του 1958 η ΤΜΤ λεηλατεί και βάζει φωτιά στον τουρκικό προοδευτικό σύλλογο Λευκωσίας. Στις 22 του Μάη πραγματοποιείται δολοφονική απόπειρα εναντίον του Αχμέτ Σατή, υπεύθυνου του τουρκικού γραφείου της ΠΕΟ. Τραυματίζεται κρίσιμα ο Αχμέτ και η γυναίκα του. Για να σωθούν μεταναστεύουν στην Αγγλία.
Δυο μέρες μετά δολοφονείται ο Φαζίλ Οντέρ Σελλά, πρώην αρχισυντάκτης της αριστερής εφημερίδας Ινκιλαπσι, που έκλεισαν το 1955 οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Λίγες μέρες μετά δολοφονείται ο Αχμέτ Γιακχιά και ο Αχμέτ Ιμπραχήμ. Ακολουθεί απόπειρα κατά των Χασάν Αλή και Αρίφ Χουλουπή. Παράλληλα, πολλοί προοδευτικοί Τουρκοκύπριοι τραυματίζονται και εκβιάζονται με αποτέλεσμα 1500 Τουρκοκύπριοι εργάτες μετά από παρότρυνση και της ΠΕΟ για να σώσουν τη ζωή τους εγκαταλείπουν τις γραμμές της ΠΕΟ και εντάσσονται στις τουρκοκυπριακές συντεχνίες.
Στη μνήμη των δολοφονηθέντων Αριστερών και προοδευτικών Ελληνοκύπριων και Τουρκοκύπριων από τους κουκουλοφόρους του Γρίβα και της ΤΜΤ , θα υψώνουμε πάντα το κεφάλι απέναντι στο εθνικισμό και το σωβινισμό, απέναντι στη μισαλλοδοξία και στη διχοτόμηση. Κρατώντας αναμμένη τη φόγα της δικής τους θυσίας συνεχίζουμε να παλεύουμε για μια κοινή πατρίδα, για ανεξαρτησία και επανένωση!
*Υπεύθυνη Ιστορικού Εργατικού Μουσείου και Ιστορικού Αρχείου ΠΕΟ
*Οι φωτογραφία είναι από το Ιστορικό Αρχείο ΠΕΟ
