Του Πιερή Πιερή,
Υπεύθυνος Διεθνών Σχέσεων ΠΕΟ
H οικονομία των πλατφόρμων (γνωστή και ως Gig economy) με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και ιδιαίτερα στη διάρκεια της πανδημίας έχει επεκταθεί ραγδαία. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην ΕΕ σήμερα εργάζονται μέσω ψηφιακών πλατφόρμων 28 εκατομμύρια άνθρωποι ενώ μέχρι το 2025 εκτιμάται ότι ο αριθμός τους θα ανέλθει σε 43 εκατομμύρια.
Στους εργαζομένους σε πλατφόρμες, συμπεριλαμβάνονται οι εργαζόμενοι παράδοσης τροφίμων (delivery) , οι οδηγοί πλατφόρμων μεταφοράς επιβατών, οικιακοί βοηθοί των οποίων η εργασία διοχετεύεται μέσω εφαρμογών και άτομα που εργάζονται αποκλειστικά σε διαδικτυακές πλατφόρμες (πχ μεταφραστές).
Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ILO) κατηγοριοποιεί την εργασία στις πλατφόρμες σε δύο τύπους εργασιακών σχέσεων. Στην πρώτη περίπτωση οι εργαζόμενοι είναι απευθείας απασχολούμενοι στις πλατφόρμες (εξαρτημένη εργασία) ενώ στην δεύτερη αυτοί εντάσσονται στους αυτοαπασχολούμενους.
Η κατάταξη των εργαζομένων ως αυτοαπασχολούμενοι έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζεται η πρόσβασή τους σε θεμελιώδη εργασιακά δικαιώματα όπως είναι η κοινωνική ασφάλιση και άλλα εργασιακά δικαιώματα και πολλοί εργαζόμενοι δηλώνουν πως αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης από εταιρίες που πληρώνουν χαμηλούς μισθούς. Στην ΕΕ το 55 % των ατόμων που εργάζονται μέσω πλατφόρμων αμείβονται λιγότερο από τον καθαρό ωριαίο κατώτατο μισθό.
Τα ευρήματα έρευνας που πραγματοποίησε η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας το 2017 καταδεικνύουν την ανεπαρκή κάλυψη της κοινωνικής προστασίας για τους εργαζόμενους στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες. Πιο συγκεκριμένα, μόνο έξι στους δέκα ερωτηθέντες καλύπτονταν από ασφάλιση υγείας, μόνο το 35 τοις εκατό συμμετείχε σε συνταξιοδοτικό σχέδιο, μόνο το 37 τοις εκατό ωφελήθηκε από κάποια μορφή κοινωνικής ασφάλισης και το 29 τοις εκατό έλαβε κρατική βοήθεια.
Η Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινωνική Επιτροπή σε σχετική γνωμοδότηση της παραθέτοντας συμπεράσματα από μελέτη του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Ασφάλειας και Υγείας για την εργασία στις πλατφόρμες επισημαίνει ότι αυτή παρουσιάζει αυξημένους κινδύνους, σωματικούς και κοινωνικούς όπως είναι η εργασιακή ανασφάλεια , τα οδικά ατυχήματα, η έκθεση σε χημικές ουσίες, οι μυοσκελετικές παθήσεις, η οφθαλμική κόπωση, ο εκφοβισμός και το στρες.
Υπό την πίεση αυτών των δεδομένων και της ανάγκης για ρύθμιση της απασχόλησης στον τομέα των πλατφόρμων τον Δεκέμβριο του 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε στην κατάθεσε πρόταση οδηγίας για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας των εργαζομένων σε πλατφόρμες.
Πρόκειται για μια συζήτηση που έχει ήδη αρχίσει πανευρωπαϊκά και διεθνώς, μετά από απεργίες και κινητοποιήσεις εργαζομένων ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχει καθιερωθεί και νομοθεσία, όπως είναι η Ισπανία και η Ελλάδα ενώ παραδείγματα υπάρχουν και σε άλλες χώρες (Γαλλία, Δανία, Κορέα).
Στην Ελλάδα μετά την υιοθέτηση του πολυνομοσχεδίου για τα εργασιακά η εταιρεία Ε-food μέσα σε μια νύκτα είχε μετατρέψει ένα τεράστιο αριθμό εργαζομένων σε αυτοαπασχολούμενους, γεγονός που στη συνέχεια ανακόπηκε και αντιστράφηκε με την οργανωμένη κινητοποίηση των εργαζομένων.
Αντίστοιχο παράδειγμα είναι η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου της Βρετανίας το 2016, όταν μετά από κινητοποιήσεις των εργαζομένων αποφάνθηκε ότι οι οδηγοί ταξί της Uber είναι εργαζόμενοι και όχι αυτοαπασχολουμένοι.
Στην Ισπανία το Ανώτατο Δικαστήριο τον Σεπτέμβριο του 2020 αποφάνθηκε ότι οι εργαζόμενοι σε πλατφόρμες είναι μισθωτοί και όχι αυτοαπασχολούμενοι και ότι, ως εκ τούτου, τα εργασιακά και τα δικαιώματα κοινωνικής ασφάλισης που ισχύουν για όλους τους άλλους εργαζόμενους θα πρέπει να εφαρμόζονται και σε αυτούς. Το Ανώτατο Δικαστήριο αιτιολόγησε την απόφαση του στο γεγονός ότι οι εργαζόμενοι στην πλατφόρμα εκτελούσαν την εργασία τους αυστηρά στη βάση των οδηγιών του ηλεκτρονικού προγράμματος της πλατφόρμας.
Στην Κύπρο, αρκετές χιλιάδες Κύπριοι αλλά κυρίως μετανάστες απασχολούνται ως διανομείς στον τομέα της εστίασης και στις ψηφιακές πλατφόρμες διανομής προϊόντων με τον αριθμό να αυξάνεται δραστικά με το καθεστώς του συνεργάτη ή της αγοράς υπηρεσιών. Το γεγονός ότι ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό των εργαζομένων είναι μετανάστες τους καθιστά πιο ευάλωτους στις εργοδοτικές πιέσεις για περισσότερες διαδρομές και παραδόσεις. Επιπρόσθετα είναι εκτεθειμένοι στις καιρικές συνθήκες (καύσωνας, έντονη βροχή, ψύχος) και σε πολλές περιπτώσεις επωμίζονται το κόστος μεταφοράς.
Παρά το γεγονός ότι έχει ξεκινήσει η συζήτηση για τις συνθήκες και το καθεστώς εργασίας των διανομέων (delivery) στην εστίαση και στις ψηφιακές πλατφόρμες διανομής προϊόντων έχει διαφανεί ότι πρόθεση της κυβέρνησης είναι να μην προχωρήσει στην κατάθεση ενός προστατευτικού νομοθετικού πλαισίου, αλλά να περιμένει την ολοκλήρωση των συζητήσεων σε επίπεδο ΕΕ.
Έχοντας υπόψη τα δεδομένα και τις συνθήκες απασχόλησης στις ψηφιακές πλατφόρμες, είναι απαραίτητο η Κύπρος να προχωρήσει στη θέσπιση νομοθεσίας αλλά, παράλληλα, και με τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας να καθοριστεί πλαίσιο που θα την ορίζει ως εξαρτημένη μισθωτή εργασία και που θα προστατεύει αυτή την ομάδα εργαζομένων ως μιας από τις πλέον ευάλωτες και χαμηλά αμειβόμενες.
